محرم در اسارت / مصاحبه با آزاده جانباز مهدی آذرنوش

نوید شاهد فارس : محرم که از راه می رسد همه معانی بلند به ذهن متبادر می شود. آزادگی، رشادت، جان بازی، شجاعت، ایثار و همه آن چه یک انسان می تواند به آن ببالد در یک نام جمع شده؛ " حسین " که چراغ هدایت و کشتی نجات بشریت است به همه این مفاهیم معنی بخشید و راهی را گشود که امروز و از پس قرن ها همچنان روشن و پر نور است  و آزادگان عالم را به کمال رهنمون می شود.

شیعه حسین نیز چون او زیر بار ذلت نمی رود و هشت سال دفاع مقدس ثابت کرد که حسینیان زمان حتی اگر به مسلخ بروند، هرگز زیر بار زور نخواهند رفت.

امام چه زیبا فرمود که: این محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است  و همین چند کلمه اهمیت عزاداری های محرم و زنده نگه داشتن نهضت امام حسین(ع) را  به خوبی مشخص می کند. اما عزاداری برای امام حسین(ع) همیشه آسان نبوده. شاید امروز وقتی مردم در کوی و برزن و مسجد و حسینیه عزاداری می کنند و نذری می دهند غافل باشند که این امنیت در خیابان ها و این آرامش در هیات های عزاداری از کجا آمده و قدر آن را به خوبی ندانند اما کسانی بوده اند که به عشق حسین(ع) رهسپار جبهه شده اند و خون داده اند، سر داده اند تا امروز من و شما آزادانه عزادار حسین باشیم. برخی از همین رزمندگانی که شور حسینی داشتند نیز اگر چه  نتوانستند کار حسینی شان را با شهادت به پایان برسانند اما چون اهل بیت امام حسین(ع) در چنگال دشمنان کارهای زینبی کردند و در دل دشمن و در مقابل شکنجه های وحشیانه آنان چنان استقامت و صبر از خود نشان دادند که گویی دشمن بعثی اسیر اراده و ایمان آنان بود تا جایی که رهبر معظم انقلاب در باب ایشان می فرماید: " آزادگان ما هم كه لحظات دشوار اسارت در دست دشمن را با همه‏ ى وجود خود لمس كرده ‏اند، هريك در رتبه ‏ى يك شهيد قرار دارند و كار و وظيفه‏ ى بزرگى را به انجام رسانده ‏اند." 

اما این اسوه های صبر و مقاومت، در محرمِ اسارت و اختناقِ حاکم بر اردوگاه ها چگونه عطش عشق به ابا عبداله را فرو می نشاندند و چگونه برای سید و سالار شهیدان عزاداری می کردند؟ 

نوید شاهد فارس به سراغ یکی از اسرای جنگ تحمیلی میرود تا برایمان نقل کند از روزهای محرم در اسارت و شکنجه هایی که بیان کردن آن در این ماه عزیز یادآور کوچه های شام و تشنگی کودکان حرم است ....

مهدی آذرنوش هستم در دهم اسفند ۴۶ درکازرون به دنیا آمدم. (البته شناسنامه من دو سال از خودم بزرگتر است). پس از گذراندن دوره دبستان و دو سال اول راهنمایی ترک تحصیل کردم مدتی در پایگاه امام علی (ع) به امور فرهنگی مشغول بودم. شب ها نگهبانی میدادم و برای مردم و رفاه آنان تلاش می کردم. در ۲۰ خرداد ۶۵  به سربازی رفتم. محل خدمتم مرکز زرهی شیراز بود و پس از آموزشی به مناطق جنگی مهران و سومار اعزام شدم که در همین منطقه سومار و در تاریخ ۱ مرداد ۶۷ اسیر شدم. چون اردوگاه ما اردوگاه شناخته شده ای نبود و صلیب سرخ نظارتی برآن نداشت، دو سال و چهل و پنج روز به عنوان مفقود شناخته می شدم.

پس از پذیرش قطعنامه۵۹۸ در تاریخ ۲۷ تیر ۶۷ ، ما هنوز در خط مستقر بودیم عصر روز ۳۱ تیر، صدای تانک های عراقی را شنیدیم و به فرمانده خود خبر دادیم اما فرمانده گفت که حتما دارند عقب نشنی می کنند چرا که ما قطع نامه را پذیرفته ایم و جنگ تمام است. بعد از بررسی های بیشتر متوجه شدیم دارند به سمت ما پیشروی می کنند. با بیسیم کسب تکلیف کردیم که دستور آمد در صورت پیشروی تانک ها آن ها را بزنید. من در گروه توپ ۱۰۶ بودم چند گلوله شلیک کردیم و دو تانک را منهدم نمودیم که این امر موجب توقف آن ها شد. هر طور بود آن شب را سپری کردیم. صبح متوجه شدیم که تمام نیروهای خودی از خط ما عقب نشینی کرده اند و فقط گروه ما باقی مانده است.

عراق بعد از قطعنامه حمله کرده بود سر پل ذهاب و جاده میمک را گرفته بود و ما نمی دانستیم. قصد داشتیم از جاده میمک به عقب برگردیم که عراقی ها جاده را بسته بودند و وقتی به آن ها نزدیک شدیم به ما شلیک کردند. برگشتیم تا از سه راه کاشی پور به عقب برویم دیدیم عده زیادی ایرانی آن جا مستقر هستند. تا سیصد متری آن ها که آمدیم متوجه شدیم منافقین هستند و شدیدا بر ما آتش گشودند حدود یک ساعت و نیم مقاومت کردیم تا این که به اسارت در آمدیم.

در آن لحظه که ما اسیر شدیم دست و پای ما را بستند طوری که مطمئن باشند کاری نمی توانیم بکنیم و ما را رها کردند چرا که خط بسیار شلوغ بود و چندان متوجه ما نبودند. فرمانده عراقی ها در این قسمت شیعه بود(بعدها متوجه شدیم) و در ابتدا برخورد خشنی با ما نشد حتی در دهان ما بیسکوییت گذاشتند و یکی از منافقان هم به زبان فارسی به ما گفت نترسید ما قصد جان شما را نداریم و فقط می خواهیم شما را اسیر کنیم. از ساعت 9 صبح تا حدود 2 بعد از ظهر آن جا بودیم. بعد با مینی بوس پشتیبانی خودمان که به غنیمت گرفته بودند ما را به سمت شهر مندلی عراق بردند.

آن جا ما را به زمین بزرگی که دور تا دورش محصور بود بردند تا اسامی را ثبت کنند. ابتدا منافقان آمدند و بچه ها را به سمت خودشان دعوت کردند و وعده های بسیاری دادند که هیچ کس با آنان همکاری نکرد. پس از ثبت نام ما را با همان ماشین های خودمان به سمت بعقوبه بردند. در راه، مردم به سمت ماشین ما هجوم آوردند؛ بسیار ناسزا می گفتند و سنگ پرتاب می کردند. (و این یاد آور کوچه های شام بود، غریبی و غربت و اسارت و دستهایی که بسته بود...) این وضع ادامه داشت تا به اردوگاه رسیدیم.

این اردوگاه شامل سوله های بزرگی بود که در هر سوله حدود ۴۰۰۰ نفر را جا می دادند. ما را به این سوله ها بردند و حدود سه روز اصلا به ما سرنزدند. نه آب نه غذا نه دستشویی و نه حتی رسیدگی به حال بیماران. در این حال و پس از هشت روز حدود ۲۵۰۰ نفر از همراهان ما در اردوگاه به شهادت رسیدند. پس از این که متوجه شدند این تعداد از اسرا از بین رفته اند همه ما را به خط کردند و به دسته های پنج تایی تقسیم کردند و ما را به تکریت منتقل کردند. آن جا حسابی ما را کتک زدند و حتی به افراد مسن هم رحم نکردند. ما را به اردوگاه 14 بردند. باز هم همان وضعیت بود نه آب و نه غذا و نه دستشویی. بعد از سه روز در سوله را باز کردند و کمی آب به ما دادند. حدود شش ماه وضعیت همین بود. هنوز لباس های خودمان را به تن داشتیم. آب بسیار کم بود. و غذا هم بسیار کم و بد. سه نفر از دوستانم به خاطر تشنگی شهید شدند. تشنگی و شهادت کلمه های آشنایی که در آن هنگام دلها را به خیمه های امام حسین میبرد...

 پس از این شش ماه به ما یک کتانی و یک شرت و یک زیر پیراهن دادند. بعدها یک عراقی شیعه(سید سلمان) به بچه ها گفت زمان ساخت این پادگان یک لوله آب از این قسمت رد می شد که بچه ها پس از یک ماه کند و کاو آن را پیدا کردند و با فنر ماشین و سیم خاردار چیزی شبیه دریل درست کردند و لوله را سوراخ کردند و به آن شیر وصل کردند و مشکل آب تا حدی برطرف شد و وضع نظافت بچه ها بهتر شد اما همچنان وضعیت بد غذایی و کتک زدن های ها روزانه عراقی ادامه داشت. خود من هم بعد از شش ماه که آن جا  بودم بیمار شدم طوری که هر کس مرا می دید می گفت این هم رفتنیست...

همین سید سلمان برای ما پیاز آورد و مرا به بهداری فرستاد و بعد با کمک و رسیدگی دوستان کم کم حالم بهتر شد.

صبح شوربا (نوعی آش) و کمی چای ظهر کمی برنج با آب خورش و شب هم کمی گوشت. شرایط غذایی طوری بود که من زمان اسارت 79 کیلو بودم و در پایان اسارت 52 کیلو.

یک لیوان از جنس روی داشتیم که هم برای آب خوردنمان بود هم غذا و هم برخی برای قضای حاجت از آن استفاده می کردند.

پس از مدتی که شرایط اردوگاه تثبیت شد ما برای احیای روحیه بچه ها مسابقات فوتبال برگزار کردیم در کنار کتک خوردن و شرایط بدی که وجود داشت کمی به بچه ها روحیه می داد. 

در انجام فرایض دینی و مذهبی چقدر آزادی داشتید؟

برای خواندن نماز مشکلی نبود هر چند وضعیت بهداشتی مناسب نداشتیم ولی با همان شرایط نماز خوانده می شد - البته نه به جماعت - به شدت از اجتماع بچه ها وحشت داشتند و دائما زیر نظر بودیم و اگر کسی چنین کاری می کرد تمام بچه ها کتک می خوردند. در ماه رمضان هم اکثر بچه ها روزه می گرفتند.

آنچه رزمندگان ما را به جبهه ها می کشاند و انگیزه نبرد با دشمنان بود عشق به اباعبداله الحسین(ع) و شهادت بود. این عاشقان حسین در اردوگاه و در ماه محرم برای عزاداری چه می کردند؟ آیا در این زمینه خاطره ای دارید؟

همان روز اول که ما را به تکریت بردند ایام محرم بود(شاید روز دوم یا سوم محرم بود) ما نمی دانستیم که عراقی ها تا این حد با عزاداری مخالفند و به هیچ وجه آن را برنمی تابند. دوستی داشتیم از بچه های کادر ارتش که کازرونی هم بود گفت ماه محرم است و از بچه ها خواست برای عزاداری جمع شوند. شروع به خواندن نوحه کرد و بچه ها شروع به سینه زنی کردند. ناگهان عراقی ها از در و دیوار بر سر ما خراب شدند و حدود یک ساعت بچه ها را با کابل و چوب کتک زدند.

 دستهای سنگین عراقی ضربات کابل و چوب بیرحمی... ولی در انجا خار مغیلانی در کار نبود.. صدای ناله های یا حسین یاحسین و یا مهدی بچه ها در فضای اردوگاه پیچیده بود و کربلایی دیگر در اردوگاه به راه افتاده بود...

سال دوم قرآن در اختیار داشتیم. بیشتر مراسم ها با قرائت قرآن، آموزش قرآن و... می گذشت. در محرم دوم با علم به این که بچه ها کتک می خوردند و حتی به پیرمردهای آسایشگاه هم رحم نمی کنند، پنج نفر پنج نفر دور هم جمع می شدیم، یک نفر می خواند و بقیه سینه می زند. با همه فشاری که بود تحت هر شرایط بچه ها عزاداری خود را می کردند.

زمانی که قرار بود آزاد شویم ما را بر اساس حروف ابجد تقسیم کردند. لباس هایی داشتیم زرد رنگ با آرم pw  که وقتی فهمیدیم قرار است آزاد شویم این لباس ها را پاره کردیم و از آن کیف و دستمال و وسایل مورد نیاز خود را ساختیم اما یک روز قبل از آزادی از ما خواستند لباس ها را تحویل دهیم همه تحویل دادند غیر از گروه ما که حدود 25 نفر بودیم. ما را بیرون آوردند و به دسته های پنج نفره تقسیم کردند ما جزء پنج نفر اول بودیم که گفتند کنار دیوار بنشینیم و سپس از بقیه خواستند روی دوش ما سوار شوند و به این ترتیب هر نفر 4 نفر دیگر را به دوش می کشید. در این حال شروع کردند به کتک زدن با کابل طوری که بچه های آسایشگاه نتوانستند این وضع را ببینند و به سمت آنان حمله ورشدند و ما را نجات دادند. 

بله متاسفانه آنقدر از بچه ها کینه داشتند ، باوجود این که نامه آزادی ما آمده بود و قرار بود آزاد شویم بازهم اینگونه با ما رفتار کردند. پس از آزادی در اتوبوس به عراقی هایی که همراه ما بودند گفتیم که شما انقدر معرفت نداشتید که پس از آزادی ما را شکنجه نکنید.

 در یازدهم شهریور ۶۹ ساعت ۶ عصر وارد مرز خسروی شدم و تبادل اسرا به صورت نفر به نفر بود. جالب این که اسرای عراقی همه چاق و فربه و کلی وسایل همراه داشتند و بچه های ما مثل چوب خشک شده بودند.

حدود ساعت شش وارد مرز ایران شدیم پذیرایی مفصلی از بچه ها شد که برخی از بچه ها هم به علت تغییر عادت غذایی بیمار شدند. تا 9 شب آن جا بودیم و سپس به سمت باختران حرکت کردیم. درطول جاده خانواده های زیادی بودند که عکس فرزندان اسیر و مفقود خود را به ما نشان می دادند تا شاید نشانی بیابند.

بعد از ورود به ایران حدود 4 روز در قرنطینه بودیم و آزمایش های مختلف پزشکی روی ما انجام شد. روز پانزدهم شهریور قرار شد به زادگاه خود برویم سوار یک هواپیمای c130 شدیم که قرار بود تعدادی را به اهواز و بعد تعدادی را به بوشهر و بعد به شیراز برساند. هواپیما که بلند شد نقص فنی پیدا کرد همه دست به دعا شدند. خلبان گفت نگران نباشید ما تا اهواز بدون مشکل پرواز می کنیم. آنجا هواپیما را تعمیر کردند و به بوشهر رفتیم و عده ای نیز آن جا پیاده شدند، سپس به شیراز رفتیم. تقریبا یک روز هم در شیراز بودیم و سپس با استقبال مسئولان بنیاد در محل تنگ ابوالحیات به سمت کازرون حرکت کردیم. که استقبال بسیار خاطره انگیز و زیبایی از ما شد

استقبال مردم آنقدر شیرین بود که خستگی اسارت را از تنمان در آمد.

عکس های این استقبال موجود است. تمام محوطه اطراف خانه ما مملو از جمعیت بود و مرا روی دست می بردند.حال و هوای آن لحظه در قالب کلام نمی گنجد همه خوشحال بودند و من هم شوق دیدار افراد خانواده را در دل داشتم. بسیار لحظات شیرینی بود.

روزی که آمدم قبولی دوم راهنمایی داشتم و سپس ادامه تحصیل دادم تا سال 73 دیپلم گرفتم. سال 69 با مدرک سیکل استخدام مخابرات شدم و هم اکنون یک ترم دیگر لیسانس خود را هم خواهم گرفت.

ممنون که وقت خود را در اختیار ما قرار دادید. برای شما و همه کسانی که با ایثار و مقاومت خود آزادی و امنیت امروز ما را تضمین کردند آرزوی موفقیت و پیروزی دارم. امیدوارم این گفت و گو بتواند گوشه ای از مرارت های شما و همرزمانتان را در زندان های رژیم بعث برای مخاطبان روشن کند تا بیش از پیش قدر شما و سایر ایثارگران را بدانند.

انتهای متن/

تهیه و تنظیم مصاحبه: امیرخسرو شجاعی-کارشناس فرهنگی و پژوهشی بنیاد شهید و امور ایثارگران شهرستان کازرون